Opowiedzieliśmy już Wam o systemach edukacji w Estonii, Singapurze i Finlandii. Dziś udamy się daleko na zachód i opiszemy, jak wygląda system edukacji w USA – czyli w kraju, o którym marzy wiele polskich uczniów i uczennic.

Wiele osób jednak nie do końca rozumie, jak wygląda szkoła w USA. Nic dziwnego, gdyż jest on jednym z najbardziej złożonych na świecie. Duża autonomia poszczególnych stanów czy różnorodność kulturowa sprawiają, że system edukacji w USA bardzo się różni w poszczególnych częściach kraju.

W dzisiejszym artykule:

• opiszemy, jak wygląda system obowiązkowej edukacji w USA
• opowiemy, na co system ten jest nastawiony
• wskażemy problemy, z którymi się boryka
• zastanowimy się, jakie są różnice między polskim, a amerykańskim systemem edukacyjnym

W kontekście wyjazdu do Stanów Zjednoczonych polecamy stypendium Fundacji Kościuszkowskiej – Exchange to the US. Exchange to the US to program wymiany do Stanów Zjednoczonych, który umożliwia polskim studentom studiów doktoranckich oraz pracownikom naukowym i akademickim realizację projektów badawczych, artystycznych lub naukowych na najbardziej renomowanych amerykańskich uczelniach i w jednostkach badawczych.

Szkoła w USA – założenia i priorytety

Decentralizacja

Tym, co przede wszystkim odróżnia system edukacji w Stanach Zjednoczonych od systemu polskiego, jest jego decentralizacja. W Polsce uważamy za normę, że wszyscy uczniowie w całym kraju mają jeden program nauczania, który nadzoruje Ministerstwo Edukacji. W USA stany i lokalne władze mają ogromną kontrolę nad szkolnictwem pod swoją jurysdykcją. Z tego powodu młodzież np. w Kalifornii może mieć zupełnie inny program niż ich rówieśnicy na Alasce.

Finansowanie

Decentralizacja to nie tylko różnice w programie nauczania, ale też w finansowaniu. W Polsce większość szkół uzyskuje finansowanie z budżetu państwa i samorządów lokalnych. Tymczasem system edukacji w USA jest w dużej mierze finansowany z lokalnych podatków. Z tego wynikają znaczące nierówności – szkoły położone w uboższych regionach będą niedofinansowane. Tymczasem szkoły w bogatych okolicach często cechują się nadwyżką budżetową. Z uwagi na to dzieci, które uczęszczają do placówek w bogatszych regionach, mają dostęp do lepiej finansowanych szkół. To przedkłada się w konsekwencji na lepsze wyniki w nauce.

Indywidualizacja

Filarem systemu edukacji w USA jest indywidualizacja podejścia do ucznia. Młodzież ma zatem możliwość wyboru przedmiotów spośród bogatej oferty (chociaż zależy to w dużej mierze od możliwości finansowych danej placówki). W taki sposób mogą dopasować plan zajęć do swoich zainteresowań i planów na przyszłość. Uczniowie, którzy planują podjąć naukę na uczelniach wyższych, będą iść inną ścieżką, niż ich koledzy, którzy kończą edukację na etapie szkoły średniej. Ponadto cechą charakterystyczną szkoły w USA jest bardzo duży nacisk kładziony na aktywności pozalekcyjne. Mogą to być kółka zainteresowań, zajęcia sportowe czy wolontariat. Mają one niebagatelny wpływ na przyjęcie na studia. Często zadecydują o tym, czy młody Amerykanin dostanie się na wymarzoną uczelnię z Ivy League, czy też będzie musiał się zadowolić mniej prestiżowym „uniwerkiem” stanowym.

Jak przebiega system edukacji w USA?

W Stanach Zjednoczonych edukacja jest obowiązkowa dla dzieci od 5-6 lat (w zależności od stanu) do 16-18 lat. Łącznie obejmuje ona 12 poziomów lub klas (grades) – od przedszkola do liceum. Stąd określenie K-12, które oznacza wszystkie obowiązkowe klasy.

• Przedszkole (kindergarden) – mali Amerykanie rozpoczynają obowiązkową naukę właśnie w przedszkolu. Nie jest to jednak beztroska zabawa! Dzieci stawiają pierwsze kroki w świecie edukacji. Uczą się podstaw czytania, pisania i liczenia. Dużą wagę przywiązuje się też do socjalizacji. Kindergarden obejmuje klasy 1 i 2.
• Szkoła podstawowa w USA (elementary school) – ten etap obejmuje klasy od 3 do 5 lub 6 (w zależności od stanu). Jak wspomnieliśmy, program nauczania będzie zależał w dużej mierze od władz stanowych, a nawet od wewnętrznych decyzji szkoły. Jednak generalnie uczniowie poznają tu nie tylko wstępne meandry ojczystego języka i matematyki, ale też nauk ścisłych, społecznych i języków obcych.
• Middle school/junior high school – na tym etapie uczniowie zaczynają edukację w okolicach 11, a kończą w 13 lub 14 roku życia. W zależności od regionu są to klasy 6-8 lub 7-9. Ten etap można luźno porównać do funkcjonujących w Polsce przez 20 lat gimnazjów. Program edukacji zaczyna się tutaj wyraźnie indywidualizować. Oczywiście uczniowie nadal uczą się angielskiego, matematyki, przedmiotów przyrodniczych czy społecznych. Poza tym jednak prezentuje im się różne inne możliwości, aby pomóc im zrozumieć własne preferencje i zainteresowania. Ponadto nacisk zaczyna się kłaść na aktywności pozaszkolne, sport i różnorodne kółka zainteresowań.

Liceum (high school), czyli u progu dorosłości

Ten etap z pewnością zasługuje na dłuższy opis! High school to odpowiednik polskiego liceum. Tak jak obecnie w Polsce, obejmuje on 4 klasy (grades 9-12). Ich nazwy są dość charakterystyczne:

• 9 grade: Freshman year
• 10 grade: Sophmore year
• 11 grade: Junior year
• 12 grade: Senior year

Program nauczania w high schools potrafi być bardzo bogaty i elastyczny. Uczniowie muszą zrealizować tzw. core (rdzeń) zajęć, który obejmuje wybór z nauk ścisłych, nauk społecznych, języka angielskiego i matematyki. Ponadto młodzież może podjąć decyzję dotyczącąelectives, czyli przedmiotów dodatkowych. Ich wybór jest ogromny i dla ucznia z Polski może wyglądać wręcz zadziwiająco! Obejmują one bardzo różne tematy w zależności od zainteresowań i planów na przyszłość: gotowanie, zajęcia teatralne, psychologię, socjologię, opiekę nad dziećmi, zajęcia biznesowe i inne.

Co więcej, dla uczniów ukierunkowanych w szczególny sposób wyróżnia się lekcje:

• przygotowujące do podjęcia pracy
• zaawansowane, na poziomie akademickim – AP (advanced placement), skierowane do uczniów szykujących się do pójścia na studia
• fast track – indywidualne, intensywne nauczanie, ukierunkowane na szczególnie uzdolnioną młodzież
• sportowe – w systemie edukacji w USA sport odgrywa ogromną rolę, a utalentowani w tej dziedzinie uczniowie mają szanse otrzymać prestiżowe stypendium sportowe na studiach

Tak właśnie wygląda obowiązkowy system edukacji w USA! A co ze studiami? Jeśli interesuje Was również temat szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych, zapraszamy do lektury naszego artykułu na ten temat!

Poza publicznym systemem edukacji – szkoły prywatne i homeschooling w USA

Pisząc o tym, jak wygląda system edukacji w USA, nie możemy zapomnieć o tych, którzy rezygnują ze szkół publicznych. Istnieją też szkoły prywatne, w których uczy się około 10% uczniów. Są to często szkoły powiązane z różnymi instytucjami religijnymi. Ostatnie 3% uczniów korzysta z edukacji domowej. Podczas gdy w Polsce tzw. homeschooling zaczął przebijać się do ogólnej świadomości w związku z pandemią COVID-19, w Stanach jest to zauważalna i od wielu lat obecna nisza. Wymagania dla uczniów korzystających z domowej edukacji mogą się różnić w zależności od danego stanu.

Jak wygląda matura w USA?

Pewne zaskoczenie może stanowić fakt, że nie ma jednego, obowiązkowego egzaminu dla wszystkich absolwentów high school w Stanach! Natomiast system edukacji w USA przewiduje egzamin podobny do matury. Mogą do niego przystąpić osoby chcące podjąć naukę na uczelniach wyższych. Młodzi ludzie mają możliwość podejścia do egzaminu SAT (skoncentrowany na kwestiach językowych) lub ACT (mniej popularny, skoncentrowany na naukach ścisłych). Aż do pandemii COVID-19 był to obowiązkowy wymóg dla chcących zdawać na studia, jednak w ostatnich latach się to zmieniło. Niemniej jednak egzamin nadal jest mile widziany i stanowi istotną przewagę przy procesie rekrutacji – zwłaszcza jeśli planuje się studia na najlepszych uczelniach.

Bolączki systemu edukacji w USA

Jak już wspomniano, Stany Zjednoczone od lat borykają się z problemem nierówności odczuwalnym w systemie szkolnym. Zróżnicowane programy nauczania i różne możliwości finansowe sprawiają, że niektóre dzieci muszą mierzyć się z poważnymi systemowymi problemami w nauce, w przeciwieństwie do swoich rówieśników z innym zapleczem socjoekonomicznym. Odpowiedzią są różne ustawy i reformy, w których nacisk kładzie się na zapewnienie każdemu uczniowi – niezależnie od pochodzenia etnicznego, statusu ekonomicznego lub miejsca zamieszkania – dostępu do edukacji. W tym celu wprowadzano liczne reformy, jak np. „No Child Left Behind”. Jednakże ich efektywność była wielokrotnie kwestionowana. W dodatku pandemia COVID-19 i konieczność nauczania zdalnego tylko uwypukliła problemy systemu edukacji (podobnie zresztą jak w Polsce!).

Czy amerykańskie oznacza lepsze?

Wiele osób marzy o podjęciu nauki w Stanach Zjednoczonych, gdyż uważa, że to szansa na lepszą edukację. Czy system edukacji w Stanach naprawdę wygrywa standardem? Według rankingu PISA z 2022 roku – niekoniecznie. Polskie dzieci o wiele lepiej radzą sobie z matematyką (15 miejsce, USA dopiero 34) i podobnie dobrze z naukami ścisłymi (Stany 16 miejsce, Polska 17). Jedynie pod kątem umiejętności czytania USA (na miejscu 9) wyprzedza Polskę (miejsce 16). W istocie USA nie tylko nie wypadają znacząco lepiej od Polski, ale od opisywanego przez nas wcześniej Singapuru dzielą je lata świetlne. Owszem, w USA znajdą się świetne szkoły. Jednak z uwagi na trudności, które opisujemy wyżej, problemy tego systemu edukacyjnego są bardzo odczuwalne.

Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej o możliwości edukacji za granicą, to w ramach dalszej lektury polecamy Wam:

• Serię Kierunek: Świat, z której dowiecie się wiele o możliwościach i zasadach studiowania za granicą.
• Naszą bazę stypendiów zagranicznych, dzięki której możecie wyjechać nawet w bardzo odległe od Polski miejsca!

Podczas pisania artykułu korzystaliśmy z informacji zawartych na stronach educationusa, lagunita.education, leapscholar.

Bibliografia:

Źródła internetowe:

National Center for Education Statistics. (2019). The Condition of Education 2019. Dostępne pod adresem: https://nces.ed.gov/pubsearch/pubsinfo.asp?pubid=2019144 (Dostępność: 15 października 2024)

Schaeffer, K. (2024). Key facts about public school teachers in the U.S., Pew Research Center, Dostępne pod adresem: https://www.pewresearch.org/short-reads/2024/09/24/key-facts-about-public-school-teachers-in-the-u-s/ (Dostępność: 15 października 2024)

Źródła podcastowe:

Reardon, S. (2022). Educational inequality: Post-pandemic patterns and trends. School’s In. Stanford Graduate School of Education. Dostępne pod adresem: https://ed.stanford.edu/news/educational-inequality-post-pandemic-patterns-and-trends (Dostępność: 15 października 2024)

Źródła naukowe:

Hursh, D. (2007). Assessing No Child Left Behind and the rise of neoliberal education policies. American Educational Research Journal, 44(3), 493-518.