Czemu Estonia?

Kontynuujemy serię, w której opisujemy ciekawe systemy edukacji z całego świata. Do tej pory opisaliśmy Singapur i Finlandię – kraje o zupełnie różnym podejściu do oświaty, choć oba są bardzo wysoko w rankingach PISA. Zresztą, system edukacji w Estonii też radzi sobie pod tym względem całkiem nieźle (to aż 7 miejsce w 2022 roku!) 

Tym razem, z premedytacją, wybraliśmy kraj (a raczej system edukacji) nieco bliżej naszego własnego podwórka. Estonia może nie słynie ze swojej edukacji tak bardzo jak Finlandia, czujemy jednak, że przykład tego państwa może nam dać do myślenia w naszym, polskim kontekście. W końcu Estonia leży od nas niedaleko, także jest krajem postkomunistycznym. Często borykała się (a w niektórych przypadkach wciąż się boryka) z podobnymi problemami, takimi jak:

• Niskie pensje nauczycieli.
• Zbyt duże przeładowanie nauczycieli pracą (przede wszystkim niewliczanymi do godzin pracy sprawdzaniem testów i prac domowych).
• Za mało nauczycieli w kraju.
• Status nauczyciela nie jest wystarczająco wysoki.

Nieprzypadkowo wybraliśmy same zagadnienia związane z nauczycielami – stosunki między państwem a tą grupą determinują bowiem każdy system, który do tej pory opisywaliśmy.  Niektóre problemy udało się w Estonii rozwiązać, a podejście tamtejszych władz może być dla nas inspiracją.  Z innymi kłopotami Estonia wciąż się mierzy – podobnie jak Polska. W przypadku tych zagadnień warto może zerkać dalej – chociażby analizując system edukacji w Finlandii.

Co Estonia robi inaczej?

• 6,3 proc. budżetu Estonii przeznaczane jest na edukację (wg danych z 2020). W wypadku Polski było to w 2022 3,5%. Choć Estonia w przeliczeniu na jednego ucznia wydaje wciąż mniej niż średnia OECD, udało się jej zajść wysoko w rankingu PISA.
• Ustawowo w Estonii średnia pensja nauczyciela powinna być wyższa niż średnia pensja krajowa. Na przykład jeśli teraz średnia krajowa wynosi w przybliżeniu 1200 euro na miesiąc, nauczyciel powinien otrzymywać minimum 1300 euro na miesiąc. Przypomnijmy, że w Polsce wynagrodzenie nauczyciela zależy od tzw. kwoty bazowej.
• Pełen etat nauczyciela równa się 35 godzinom pracy tygodniowo. Nie lekcji, a pracy. Oznacza to, że nauczyciel, szacunkowo, poświęca siedem godzin pracy dziennie, czyli podobnie jak w wielu innych zawodach. Różnie natomiast rozkładają się proporcje i to dyrektor placówki decyduje o pracy nauczycieli.
• Nauczyciele mają sporą autonomię. Mają możliwość decydowania o tym, jaka jest najlepsza droga, by uczyć swojego przedmiotu i tę konkretnie klasę. Mogą decydować o wykorzystywanych podręcznikach i metodach.

To proste (przede wszystkim finansowe) rozwiązania związane po prostu z uznaniem, że edukacja i nauczyciele są ważni i warto w nich inwestować. Ale jak wiele zmieniają, nie tylko jeśli chodzi o system, ale też emocje, zaufanie nauczycieli do państwa.

Różnice w podejściu do nauczycieli

Jest takie mądre powiedzenie – mierzyć siły na zamiary. Być może też nowy polski rząd będzie musiał się nim trochę kierować, na drodze do szkoły i edukacji marzeń. To, co łączyło Singapur i Finlandię, to niesamowicie wysoki status społeczny nauczycieli. W tych krajach nauczyciele zarabiają dużo i są bardzo dobrze wykształceni.

Estonia boryka się jednak z tym samym problemem, co Polska – w państwie nauczycieli jest zbyt mało. Tamtejsze władze podchodzą więc inaczej do tego problemu.  Jeśli chodzi o kompetencje, zasady są proste dla tych, którzy nauczycielami chcą zostać. W państwowym systemie edukacji przyszły nauczyciel musi mieć dyplom magistra. I tyle. Jeśli ten tytuł ma, znaczy to, że jest wystarczająco mądry, żeby być dobrym nauczycielem. Polska pewnie jeszcze przez jakiś czas będzie musiała podchodzić do tego problemu analogicznie.

Tu rodzi się jednak pytanie – czy tego typu podejście nie tworzy  pewnego ,,zaklętego kręgu’’ – przez brak nauczycieli w kraju przyjmuje się mniej wykwalifikowane osoby i płaci im się mniej (choć powyżej średniej rynkowej), co utrwala niższy status tej grupy zawodowej?

Podsumowanie

Mamy nadzieję, że ten artykuł może być źródłem refleksji i inspiracji co do zmian w polskiej edukacji. Staramy się tylko dołożyć swoje skromne trzy grosze do rozbudzonego dyskursu, który rozchodzi się w kraju coraz szerszym echem. System edukacji w Estonii może być inspiracją dla Polski.

Na koniec chcielibyśmy zacytować estońskiego eksperta Einara Värę.  Ta wypowiedź wydała nam się szczególnie inspirująca:

,,Były prezydent naszego kraju Toomas Hendrik Ilves powiedział, że „edukacja jest rodzajem religii dla Estończyków”. I tak jest naprawdę. Jako naród jesteśmy przekonani, że lepiej jest zapewnić dzieciom dobrą edukację niż dom czy konto w banku. Bo jeśli masz dobrą edukację, będziesz miał i konto w banku, i dom także’’

Zachęcamy do sprawdzenia naszych artykułów eksperckich na temat stypendiów: poradnik do stypendiów socjalnych, czy wskazówki w kontekście stypendiów sportowych.

Polecamy też serię Kierunek: Świat. Pomaga ona młodym ludziom, którzy chcą wyjechać na studia do innego kraju. Informujemy o warunkach studiowania i możliwościach wyjazdu.

Nasze artykuły regularnie wrzucamy też w formie przystępnych karuzel (pigułek wiedzy) na naszym Instagramie.

Sądzisz, że to co robimy ma sens i podzielasz naszą misję? Zostań naszym patronem na Patronite i pomóż nam docierać z wiedzą do wszystkich, którzy tego potrzebują!

Fundacja Dobra Sieć nie ponosi odpowiedzialności za decyzje podjęte przez użytkowników serwisu na podstawie informacji opublikowanych na stronach www.mojestypendium.pl. Rozpowszechnianie całości lub fragmentów tekstów zamieszczanych w serwisie www.mojestypendium.pl w innych mediach lub w innych serwisach internetowych bez podania źródła wymaga zgody serwisu www.mojestypendium.pl.

Bibliografia:

Źródła internetowe:

[1] (2020) Źródło:  Głos Nauczycielki, Estońska minister edukacji: Uczymy się od innych państw i szukamy odpowiedzi na wyzwania, https://glos.pl/e_artykuly/estonska-minister-edukacji-uczymy-sie-od-innych-panstw-i-szukamy-odpowiedzi-na-wyzwania, Dostępność na 07.02.2024

[2] Źródło: tvn24, Dają dzieciom więcej niż dom czy konto w banku  https://archiwum.tvn24.pl/magazyn-tvn24/212/tvn24.pl/magazyn-tvn24/daja-dzieciom-wiecej-niz-dom-czy-konto-w-banku,212,3638.htmlart-2023/, Dostępność na 07.02.2024

[3] (2022) Źródło: factmaps., PISA 2022 Worldwide Ranking – Average Score of Mathematics, Science and Reading, https://factsmaps.com/pisa-2022-worldwide-ranking-average-score-of-mathematics-science-and-reading/, Dostępność na 07.02.2024